Auteurs: Nicolas Pierre, Emiel Winnelinckx
Vertaling : Aurore Huygens en Maarten Smeets
Meer dan twee maanden na de invasie herinneren beelden en verhalen uit Oekraïne de Europeanen aan de wreedheid van de oorlog. De illegale en brutale invasie van Oekraïne is het tweede gewapende conflict dat sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog op het continent heeft plaatsgevonden. Deze oorlog ontsnapt niet aan de misdaden en gruwelen die onvermijdelijk gepaard gaan met oorlog.
Vandaag de dag is het vaak moeilijk om een vredesdiscours gaande te houden. Voorstanders van deëscalatie worden ervan beschuldigd “propaganda voor de andere partij” te voeren, waardoor ieder rationeel debat onmogelijk wordt gemaakt.
Hoewel wij voorzichtig moeten blijven met de beschikbare en geverifieerde informatie, en met een snel veranderende diplomatieke en militaire situatie, kunnen wij een serieuze discussie niet uit de weg gaan. Enerzijds willen wij duidelijk maken waarom wij van mening zijn dat de NAVO geen deel kan uitmaken van de oplossing voor de huidige oorlog. Anderzijds willen wij wijzen op een andere organisatie met andere doelstellingen en een andere geschiedenis, de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa), die naar onze mening opnieuw meer aandacht moet krijgen en moet worden gebruikt als een instrument om vrede op ons continent tot stand te brengen.
- De NAVO : oorsprong, geschiedenis en doelstellingen
In het persbericht van de 30 lidstaten op de top van 2021, kan men lezen dat de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie “een defensieve alliantie is die zich zal blijven inzetten voor vrede, veiligheid en stabiliteit in het gehele Euro-Atlantische gebied.” » peut-on lire dans le communiqué de presse des 30 états-membres lors du sommet 2021. De militaire alliantie, die oorspronkelijk 12 leden telde, is sinds haar oprichting gegroeid.
De NAVO werd in 1949 opgericht met het idee om het communisme, en de USSR in het bijzonder, te bestrijden en sluit rechtstreeks aan bij de logica van de spanning tussen het “communistische blok” enerzijds en het “kapitalistische blok” anderzijds. Het was noodzakelijk om de USSR koste wat kost militair te bestrijden en de controle over het oude continent te behouden, maar ook om de communistische ideeën die de bevolking dreigden te besmetten weg te houden. De NAVO is allesbehalve een defensieve alliantie, zoals de organisatie en haar aanhangers het publiek trachten wijs te maken, maar een offensieve en militaristische macht.
Het Atlantisch bondgenootschap weerspiegelde ook een economische ambitie. In artikel 2 van het handvest van de Navo staat dat de lidstaten “ernaar zullen streven elke tegenstrijdigheid in hun internationaal economisch beleid op te heffen en de economische samenwerking tussen hen allen zullen aanmoedigen”. De eerste secretaris-generaal van de NAVO, Lord Ismay, vatte de missie van de organisatie als volgt samen”Om de Russen buiten te houden, de Amerikanen binnen, en de Duitsers beneden””. Vanaf het begin waren militaire, commerciële en economische belangen met elkaar verweven.
In 1955, na de toetreding van West-Duitsland tot de NAVO, reageerde de Sovjet-Unie met de oprichting van haar eigen collectieve defensiemacht: het Warschaupact. Hierin zijn de meeste satellietlanden van de USSR samengebracht. Na de val van de Sovjet-Unie werd het Pact in 1991 ontbonden. In die tijd werd aan Sovjet-president Gorbatsjov beloofd dat de NAVO “geen centimeter” naar het Oosten zou uitbreiden. Ondanks de ontbinding van het Warschaupact bleef de NAVO echter bestaan, werd zij uitgebreid met vele voormalige Oostbloklanden en herdefinieerde zij geleidelijk haar missies. Vandaag de dag evolueren de NAVO en haar lidstaten, onder voortdurende druk van de VS, meer en meer in de richting van een blokkenconfrontatie zoals we dat gekend hebben tijdens de Koude Oorlog. De vijand van vandaag is niet langer de “communistische wereld”, maar elke mogendheid die de economische belangen van de VS in de wereld vijandig gezind is of er niet aan ondergeschikt is. In het bijzonder sinds de presidentie van B. Obama heeft de VS een “strategische wendeling” naar Azië aangenomen, in een poging om Europa in zijn beleid van confrontatie te betrekken (of van insluiting) tegen China, en in mindere mate tegen Rusland.
- Libië, een voorbeeld van Atlanticistische logica
De NAVO zou dus een defensieve alliantie in dienst van de democratie zijn. Desondanks, als men haar operaties bekijkt, is het moeilijk deze als defensief te rechtvaardigen. Joegoslavië, Afghanistan, Irak, Libië en Syrië passen niet in deze logica om de eenvoudige reden dat geen van deze landen een lid van het bondgenootschap heeft aangevallen (art. 5 van het Verdrag van Washington).
In het kielzog van de Arabische lente neemt het volksprotest in Libië toe. In maart 2011 intervenieerde Frankrijk in de burgeroorlog, omdat het van oordeel was dat Kadhafi, de huidige leider, moest vertrekken. De officiële motieven zijn inderdaad om het Libische volk te bevrijden van hun leider, Muammar Kadhafi.
In tegenstelling tot veel landen die een Arabische lente beleefden, was de levensstandaard van de Libiërs relatief hoog in vergelijking met de omringende landen: gratis onderwijs van hoge kwaliteit, vooruitgang op het gebied van gendergelijkheid, gratis gezondheidszorg, toegang tot huisvesting, enz.
Desondanks waren de politieke vrijheden in dit land duidelijk een probleem. Vrijwel onbestaande persvrijheden gingen gepaard met harde repressie, een zwakke en gecontroleerde politieke oppositie en een door het regime gecontroleerd maatschappelijk middenveld.
Toch worden door verschillende analisten nog andere onderliggende redenen voor de interventie naar voren gebracht. Naast de westerse wens om meer controle te krijgen over de Libische olie, lijkt het project om (op initiatief van Libië) een gemeenschappelijke Afrikaanse munt te creëren om te concurreren met de CFA-frank (een overblijfsel uit de koloniale periode) een van de drijvende krachten achter de wens om de huidige regering te verwijderen. Ook de wens van Frankrijk om zijn militaire macht te doen gelden en de doeltreffendheid van zijn materieel worden regelmatig aangehaald. Ondanks het VN-wapenembargo van 2011, zijn vele landen wapens blijven leveren aan de verschillende partijen in het conflict. Zo werden Frankrijk, maar ook Turkije en Rusland eruit gelicht door de Missie van de Verenigde Naties in Libië (UNSMIL), die “de flagrante en aanhoudende schendingen van het wapenembargo ten zeerste betreurt” […] “ondanks de toezeggingen van de betrokken landen” die op 19 januari in Berlijn zijn gedaan. Bovendien bracht de oorlog van 2011 veel huurlingen uit buurlanden mee om op Libisch grondgebied te vechten. Na afloop van hun “missies” vertrokken zij met hun wapens, die werden gebruikt in andere regio’s zoals Mali, Syrië en Somalië.
De oorlog in Libië heeft niet alleen rampzalige gevolgen gehad voor de Libische bevolking, maar ook voor de mensen op doorreis, aangezien Libië een belangrijk migratiepunt naar Europa is. In een land waar de macht versnipperd is tussen regionale en lokale autoriteiten en krijgsheren of groepen die behoren tot de Islamitische Staat, hebben deze bevolkingsgroepen te maken met een ongekende mensenhandel. De beroemde “slavenmarkten” die door CNN zijn gefilmd en die de wereld schokten, zijn hiervan een duidelijk voorbeeld.
Tot slot heeft de wapenlevering aan de verschillende rebellengroepen dramatische gevolgen gehad voor Libië en voor de hele regio. Zij werden op een slecht gecontroleerde manier geleverd, met hun onvermijdelijke circulatie tijdens een conflict (buitmaking van voorraden door een of andere groep, verschillende soorten smokkel, enz.) Dit intense verkeer van wapens heeft de gevechten in het land verlengd en verergerd, maar ook in de regio, met name in de Sahel, waar de toevloed van wapens (buitgemaakt van het Libische leger na de val van de regering of rechtstreeks afkomstig van westerse leveringen) een hele reeks al dan niet jihadistische groepen de middelen verschaft om de bevolking te terroriseren, afpersingen te plegen en de conflicten in het gebied te intensiveren. De anti-Kadhafi-strijders behoorden tot degenen die wapens geleverd kregen van Frankrijk, zodat de oorlog voor democratie de bewapening van elke oppositie tegen het regime inhield. Dit doet de vraag rijzen naar het toekomstige effect van dergelijke leveringen en maakt pessimistisch over de toekomstige gevolgen van massale wapentransporten naar Oekraïne. In wiens handen zijn ze terechtgekomen en welke toekomstige conflicten kunnen ze aanwakkeren?
Vandaag, na meer dan 10 jaar oorlog, bevindt Libië zich nog steeds in een onstabiele toestand en kan zonder enige twijfel worden gesteld dat de beloften van democratie die door de oorlogszuchtigen van toen werden gedaan, waaronder de Belgische regering, nog lang niet zijn ingelost.
- De NAVO : een instrument voor de Verenigde Staten
Biden bezocht onlangs Europa om “met bondgenoten te werken aan aanpassingen op lange termijn”[betreffende de aanwezigheid van de NAVO in Oost-Europa]. Zoals bij elk bezoek van een Amerikaanse president aan Europa, was het doel de verschillende landen van het oude continent ervan te overtuigen dat hun respectieve investeringen in bewapening moesten worden gehandhaafd en verhoogd. België, dat de afgelopen jaren heeft geïnvesteerd in 34 F-35 gevechtsvliegtuigen (met nucleair vermogen) voor een budget van 15 miljard, kondigde aan het begin van de oorlog aan nog eens 1 miljard vrij te maken ter ondersteuning van het “NAVO-systeem” dat zich in het Oosten ontwikkelt. Ons land en alle landen die lid zijn van de alliantie, maar ook landen als Zwitserland, hebben besloten de zending van wapens naar Oekraïne te steunen. Duitsland, dat sinds de Tweede Wereldoorlog geen wapens meer naar een derde land heeft gezonden, heeft bijvoorbeeld duizenden raketten aan Oekraïense strijders geleverd.
Een belangrijk onderdeel van het NAVO-arsenaal zijn kernwapens, die meestal in handen zijn van de VS, maar ook van Frankrijk en Groot-Brittannië. De visie achter deze nucleaire capaciteit wordt door de organisatie als volgt omschreven : “Het fundamentele doel van de nucleaire capaciteit van de NAVO is de vrede te bewaren, dwangmaatregelen te voorkomen en agressie af te schrikken.” België, dat lid is van de NAVO, en hoewel dit illegaal is volgens het non-proliferatieverdrag dat het heeft ondertekend, heeft sinds 1963 kernwapens ondergebracht op de site van Kleine-Brogel, zoals Samuel Legros, woordvoerder van de CNAPD, ons onlangs in herinnering bracht.
Uiteindelijk heeft de NAVO, ondanks haar oprichtingsbeginselen en haar publieke communicatie over een defensieve en vredelievende alliantie, historisch gezien alleen offensieve operaties uitgevoerd. Alle belangrijke operaties werden uitgevoerd om te interveniëren in externe conflicten of crises die geen bedreiging vormden voor de veiligheid van het grondgebied van de lidstaten (de twee interventies in voormalig Joegoslavië – Kosovo en Bosnië-Herzegovina -, Afghanistan, Libië).
Bovendien heeft de NAVO, ondanks het feit dat zij wordt geleid door naties die mede aan de wieg hebben gestaan van het internationaal recht en zich daar regelmatig op beroepen, het ontbreken van een mandaat om in te grijpen en dus militaire operaties te ondernemen die volgens het internationaal recht onwettig zijn aan haar laars gelapt.
De NAVO blijft een vehikel voor beleidsbeslissingen in Washington in termen van strategische en militaire beslissingen, alsmede een instrument in de militaire handel. Hoewel derde landen zich van tijd tot tijd kunnen verzetten tegen beslissingen of deze kunnen uitstellen, weet iedereen wie de lakens uitdeelt. Daar komt nog bij dat de werking van de NAVO enerzijds gericht is op de interoperabiliteit van wapensystemen en anderzijds op een verhoging van de militaire budgetten, hetgeen uiteindelijk een toename betekent van de militaire orders in het algemeen, maar van die welke bestemd zijn voor de Amerikaanse industrie in het bijzonder. De Amerikaanse industrie is inderdaad in staat te voldoen aan de eisen van de NAVO (aangezien zij de bijna exclusieve leverancier is), maar biedt ook een “complete leger”-catalogus, die in staat is alle uitrusting en logistiek voor alle onderdelen van een krijgsmacht te produceren.
Het laatste punt dat in gedachten moet worden gehouden is waarom de NAVO, en via haar de VS, zo betrokken is bij de actuele oorlogszucht en Oekraïne onfeilbaar steunt. De VS verliezen terrein in hun mondiale hegemonie (vooral op handelsgebied) en een nieuwe geopolitieke orde krijgt steeds meer vorm met landen als China die Washington steeds meer zorgen baren. Op economisch gebied doet China, dat lange tijd werd gezien als de goedkope werkplaats van het Westen, zichzelf overal gelden en wordt het een zeer geloofwaardige gesprekspartner voor de handel van allerlei aard.
Om deze redenen, over de relevantie van de NAVO om ons grondgebied werkelijk te verdedigen indien het zou worden aangevallen, zien wij dat de NAVO een instrument is en blijft van politieke, militaire en industriële overheersing van de Verenigde Staten, zonder zich te bekommeren om het internationaal recht, en met een catastrofale staat van dienst op het gebied van interventies. Als zodanig kan het niet worden beschouwd als een oplossing in de huidige oorlog in Oekraïne.
- Waarom onderhandelingen onvermijdelijk zijn
Eind april, zei Jeremy Corbyn tijdens een interview : “”Ik denk dat er een discussie moet komen over de rol van de NAVO, zelfs President Zelensky aanvaardt nu dat Oekraïne geen lid van de NAVO zal worden. Hij begrijpt het argument van een neutraal en niet-gebonden Oekraïne, dat is wat het akkoord van Minsk inhield. De NAVO moet een dialoog met Rusland aangaan om te proberen de spanningen te verminderen. […] De gevaren van een opeenhoping van Russische en NAVO-strijdkrachten tegenover elkaar aan een grens kunnen tot gevaar leiden, op precies dezelfde manier waarop Amerikaanse strijdkrachten met Australië in Zuid-China de spanning met China zullen doen toenemen. Spanningen leiden tot fouten, fouten leiden tot problemen, problemen leiden tot oorlog” J. Corbyn, 22 april 2022
De grillen van militaire vooruitgang en terugtrekking weerhouden ons er soms van een stap terug te doen. Afgezien van de kwestie van de inname van deze of gene stad, zal er een tijd komen, nu of over twintig jaar, waarop de gevechten zullen ophouden. Ook zonder een formeel vredesverdrag zullen onderhandelingen voor alle partijen van essentieel belang blijven. Ongeacht de aard van de regelingen, of zij nu onzeker en tijdelijk zijn of solide en duurzaam, moeten er plaatsen voor discussie en controlesystemen zijn. Zo kunnen kwesties als de uitwisseling van gevangenen, de eerbiediging van grenzen of demarcatielijnen, overeenkomsten over de inzet van strijdkrachten georganiseerd worden..
De recente uitsluiting van Rusland uit de Raad van Europa[1] betekende het verdwijnen van een forum voor discussie tussen Rusland en de westerse landen. De Raad van Europa is echter geen diplomatiek instrument in de strikte zin, en deze uitsluiting zal eerder symbolische dan strategische gevolgen hebben.
De Verenigde Naties kampen met veel blokkades ten gevolge van allerlei verschijnselen : blokkering van besluiten door de veto’s van de permanente leden van de Veiligheidsraad, zwaar bureaucratisch apparaat, geringe autoriteit en geloofwaardigheid gezien de systematische schendingen van zijn besluiten.
Hier willen wij kijken naar een andere organisatie, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Wij zullen zien dat het zwakke punten heeft, maar ook mogelijkheden die moeten worden onderzocht als wij willen denken aan het opbouwen van vrede in de regio.
________________________________________________________________________________________________
In 2021 organiseerden Belgische en ruimere Europese vredesbewegingen demonstraties tegen de militarisering van Europa, met inbegrip van de door de NAVO opgelegde verhoging van de militaire uitgaven en de nucleaire bewapeningswedloop. De vredestop die in juni 2022 in Madrid zal worden gehouden, is een voortzetting van deze mobilisaties die midden in de pandemie zijn begonnen.
De verklaring van de Vredesconferentie van Madrid is het resultaat van de gezamenlijke inspanningen van sociale en vredesbewegingen, vakbonden en politieke organisaties. De vredestop verenigt de eisen van de strijd tegen de NAVO en voor een niet-militair veiligheidssysteem, zonder kernwapens, zonder militaire bases in het buitenland en de investering van de huidige militaire uitgaven in sociale zekerheid en wereldwijde klimaatrechtvaardigheid.
Laten we onze krachten bundelen in de strijd voor vrede, milieu en sociale rechtvaardigheid!
Wij roepen burgers en organisaties op zich te verzetten tegen de komende NAVO-top in Madrid in juni 2022 en te laten zien dat wij oorlog en militarisme verwerpen.
Wij nodigen u uit om aan onze acties deel te nemen!
Wilt u meer weten over klimaat en militarisering? over de NAVO en wat zij op haar agenda heeft staan en de gevolgen daarvan voor mens en milieu? Bekijk deze video EAT NATO FOR BREAKFAST! Ondertitels zijn beschikbaar in de werkbalk, rechts onderaan de video.