De VS zijn sinds enkele jaren een nieuwe Koude Oorlog begonnen. Op een moment dat de wereld meer dan ooit nood heeft aan eenheid en samenwerking, bijv. om de klimaatproblematiek op te lossen, haalt de VS haar Koude Oorlogstactieken van onder het stof. De grote vijand is ditmaal niet Rusland (al is die momenteel uiteraard ook een grote vijand), maar China, dat met haar economie en technologie de hegemonie van de VS bedreigt en om die reden moet vallen of zich moet neerleggen bij VS-heerschappij.
De unipolaire wereld vanaf 1991
Met de val van de Sovjet-Unie in 1991 viel toen de enige tegenpool van de VS weg. De VS maakte zich op voor een unipolaire wereld waarin zij meer dan ooit overal kon tussenkomen als iets haar niet aanstond. Met haar economische en militaire overmacht was niemand in staat enig tegengewicht te bieden. De Amerikaanse elite was echter op haar hoede, want een nieuwe tegenpool zou zich in de toekomst kunnen ontwikkelen. De VS legde zichzelf in de jaren 1990 dan ook een doel op: het moest voorkomen dat een nieuwe macht opstond. Bovendien moest het zorgen dat geen enkele van de bestaande machten die zich aan de VS onderwierpen – zoals Frankrijk, Duitsland of Japan – zich tegen de VS zou verzetten.
Gedurende jaren kende de VS dan ook nauwelijks tegenstand. Het schiep de wereld naar haar hand en kwam militair tussen waar het wou, bijvoorbeeld in Irak, Joegoslavië, Afghanistan, Syrië en Libië. Regimes die de VS niet aanstonden werden met ondersteunde coup d’états omvergeworpen: de lijst van door de VS ondersteunde coup d’états in het Zuiden was al lang voor 1991, maar werd daarna enkel nog veel langer. De weinige kleine landen die zich verzetten tegen het Amerikaanse imperialisme en overeind bleven, zoals Cuba, Venezuela of Noord-Korea, stonden geïsoleerd en kregen te maken met zware sancties of de dreiging van een Amerikaanse invasie.
De opkomst van een multipolaire wereld
Sinds eind jaren 2000 is de wereld echter langzaam aan het veranderen. China is in de 21e eeuw snel aan het (her)opkomen en werd in 2011 de tweede grootste economie ter wereld, terwijl Rusland de rug had gerecht na de dramatische jaren 1990. Bovendien kenden naast China nog enkele grote landen in het Zuiden, zoals India of Brazilië, een snelle groei. Rusland en China begonnen rond deze tijd voor het eerst voor een multipolaire wereld te pleiten; m.a.w. voor een wereld die niet meer volledig gedomineerd wordt door de VS en waarin plaats is voor meerdere grootmachten naast elkaar. Rond dezelfde periode, in 2009, richtten Rusland en China, samen met India en Brazilië, ook BRIC (later BRICS na toetreden van Zuid-Afrika) op; wat aantoonde dat de wereld aan het veranderen was.
Een herschikking van het machtsevenwicht rond de BRICS is aan de gang, met een lange lijst van landen die willen toetreden. De BRICS-landen en de landen die ernaar streven zich bij hen aan te sluiten (BRICS+) willen zich ook bevrijden van een uitsluitend door de VS gecontroleerd systeem door gebruik te maken van alternatieve valuta’s voor de dollar en alternatieve commerciële en financiële netwerken voor betalingen in plaats van de door het Westen gecontroleerde Swift en Amerikaanse clearinginstellingen.
Naarmate de VS zijn economische hegemonie verliest, wordt ook de hegemonie van de dollar op de proef gesteld. Het vermogen van de Verenigde Staten om willekeurig unilaterale sancties op te leggen aan landen die zich verzetten tegen hun beleid is bezig de VS op een zijspoor te zetten.
De opkomst van China
Die verandering was en is een doorn in het oog van de Amerikaanse elite, want de nieuwe wereldorde bedreigt de Amerikaanse hegemonie en haar imperialisme. Daarbij draait het voor de Amerikanen uiteraard vooral om China. De andere grote opkomende landen, zoals India, Brazilië en Rusland, groeien wel maar zijn op economisch vlak niet de minste bedreiging voor de VS – China is dat wel. Met een jaarlijkse groei van ongeveer 10% tussen 1978 en 2014 – nooit eerder groeide een land gedurende zo een lange periode zo snel – werd China in 2011 de tweede grootste economie ter wereld, en stak daarmee Japan voorbij. De vrees van de Amerikaanse elite in de jaren 1990, namelijk dat een nieuwe grootmacht zou opstaan die de hegemonie van de VS zou kunnen ondermijnen, werd op die manier waarheid. Zoals de VS zich in de jaren 1990 vooropstelde, moest het de opkomst van zo’n grootmacht voorkomen. Niet toevallig begon vanaf datzelfde jaar 2011 – onder president Obama – de Amerikaanse pivot to Asia en ging de VS zich op Azië en dan vooral China focussen, met als doel de opmars van China te stuitten. Niet de vrees dat landen China zullen volgen, maar wel de vrees dat landen niet meer de VS zullen gehoorzamen, maakt China tot een vijand voor de VS.
De opkomst van China biedt landen, vooral in het Zuiden, een alternatief. Landen in geldnood moesten voordien aankloppen bij door de VS gedomineerde organisaties als het IMF of de Wereldbank. De landen in geldnood konden dan niet anders dan de neoliberale eisen van voornamelijk het IMF te accepteren, zelfs als ze dat niet wilden. Die neoliberale eisen (massale privatisatie van staatsbedrijven en grondstoffen, weinig tot geen regularisatie van de markt, lage belastingen voor bedrijven) laten het Amerikaans en bij uitbreiding Westers imperialisme op de best mogelijke manier toe om de lokale grondstoffen en arbeidskrachten uit te buiten, hoewel de lokale bevolking daar op geen enkel moment zelf voor gekozen heeft. Met de Aziatische Infrastructuurinvesteringsbank (AIIB) richtte China in 2016 een alternatief op. 57 landen werden bij oprichten van het AIIB meteen lid; vandaag telt de bank 106 leden. Zelfs de Westerse bondgenoten van de VS werden – tegen de wil van de VS – lid van de AIIB. Een ander belangrijk project van China is het Belt and Road Initiative (BRI), gestart in 2013, waarmee China infrastructuurprojecten aan gaat in landen, voornamelijk in het Zuiden. Begin dit jaar, minder dan 10 jaar na de oprichting van BRI, hadden al 150 landen deelgenomen. Volgens Brits onderzoek uit 2019 zou het BRI tegen 2040 het mondiale BBP met 7 biljoen (dus 7000 miljard) dollar per jaar verhogen.
Met initiatieven als het BRI en de AIIB maakt China landen in het Zuiden minder afhankelijk van de VS. Dat verkleint uiteraard de Amerikaanse macht over deze landen en ondermijnt zo de Amerikaanse hegemonie.
China in Afrika
Laat ons eens kijken naar welke impact dat heeft in bijvoorbeeld Afrika.
In 2000 was de totale handel tussen China en Afrikaanse landen goed voor 10 miljard dollar, in 2019 was die handel al goed voor 220 miljard dollar. Op korte tijd veranderde China zo voor Afrika van een kleine handelspartner in de meest belangrijke.
Sinds 2010 gaat China in Afrika tal van infrastructuurprojecten aan: het legt er treinsporen aan; bouwt waterkrachtcentrales, haven en luchthavens; moderniseert de Afrikaanse transportinfrastructuur; bouwt scholen en ziekenhuizen; legt er wegen aan; etc. In 2017 alleen legden Chinese bedrijven in Afrika 6200 km aan spoorwegen en 5000 km aan autowegen aan in Afrika. In 2015 zorgde het mee voor het eerste metrosysteem in Sub-Sahara Afrika, in Addis Abeba, de Ethiopische hoofdstad.
Door al die infrastructuurwerken en die bijbehorende leningen wordt China door het Westen (niet door Afrika zelf) regelmatig beschuldigd van ‘imperialisme’ en dan vooral van debt trap diplomacy. Het zou bewust te zwaren leningen geven aan Afrikaanse landen, wetende dat ze die niet gaan kunnen terugbetalen, waarop China concessies kan afdwingen van deze landen om haar macht erover te vergroten. De theorie is al meermaals ontkracht. Volgens The Guardian in 2018 gingen 40% van de leningen van China aan Afrikaanse landen naar energieprojecten, terwijl 30% naar transportinfrastructuur ging; de onderzochte leningen hadden bovendien een lage interest rate en een lange terugbetalingstermijn. Ander recent onderzoek toont gelijkaardige vaststellingen aan, namelijk dat de leningen van Chinese staatsbanken aan Afrikaanse landen een langere terugbetalingstermijn en een lagere rentevoet hebben, naast minder voorwaarden, dan die van Westerse banken. Volgens hetzelfde onderzoek hebben Afrikaanse landen driemaal meer schulden bij Westerse banken dan bij Chinese.
Door infrastructuurwerken aan te gaan in Afrika, helpt China met de ontwikkeling van Afrika, in plaats van de onderontwikkeling van Afrika te stimuleren, zoals het Europese kolonialisme deed, door de Afrikaanse kolonies te gebruiken om ruwe grondstoffen te exporteren om ze verrvolgens afgewerkte Europese producten te laten importeren.
Uiteraard komen de Chinese investeringen niet uit altruïsme, maar uit eigenbelang. China is een land met 17% van de wereldbevolking maar relatief weinig grondstoffen. Afrika, daarentegen, heeft veel grondstoffen. Dat maakt Afrika voor China aantrekkelijk. Aldus de Zambiaanse econome Dambisa Moyo: “[D]e motivatie voor de gastlanden is niet moeilijk te begrijpen: ze hebben infrastructuur nodig en ze moeten projecten financieren die economische groei kunnen stimuleren. […] Dit is het geniale van de China-strategie: elk land krijgt wat het wil. […] China krijgt natuurlijk toegang tot grondstoffen, maar gastlanden krijgen de leningen om infrastructuurprojecten te financieren […] en ze krijgen investeringen die voor de broodnodige creatie van jobs kunnen zorgen.” China, alsook Afrikaanse landen, zien het dus als een win-win waarvan ze allebei beter worden. Bovendien heeft China niet de koloniale mentaliteit van de Westerse landen; het legt de Afrikaanse landen namelijk niet op wat ze op intern vlak moeten doen.
Zelfs al China investeert in Afrika uit eigenbelang, zorgt het voor Afrika voor een welgekomen alternatief.
China in Latijns-Amerika
Wat is de rol van China in Latijns-Amerika?
Sinds de Monroe Doctrine uit 1823 ziet de VS Latijns-Amerika als haar achtertuin en invloedssfeer waarin geen andere landen zich mogen begeven. Al 200 jaar proberen de volkeren uit Latijns-Amerika zich los te weken van het Amerikaanse imperialisme; soms met succes, al volgde op dat succes vaak een Amerikaanse reactie met een invasie of coup.
Vooral sinds de 21e eeuw is de rol van de VS in Latijns-Amerika echter aan het afzwakken. Opnieuw speelt China daar een belangrijke rol in. In 2001 was de handel tussen Latijns-Amerikaanse en Caraïbische landen goed voor zo’n 15 miljard dollar. In 2012, iets meer dan tien jaar later, was dat cijfer meer dan vervijftienvoudigd: diezelfde handel bedroeg nu al 261 miljard dollar. Nog eens negen jaar later, in 2021, was het cijfer verder gestegen tot meer dan 450 miljard dollar. China is zo de belangrijkste handelspartner van onder meer Argentinië, Brazilië, Chili en Uruguay. In 2021 handelde zelfs heel Latijns-Amerika exclusief Mexico meer met China dan met de VS.
De VS ziet het natuurlijk niet graag gebeuren, want het ondermijnt de hegemonie die de VS al 200 jaar over Latijns-Amerika heeft. Een maand nadat begin 2018 CELAC (Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten) samenzat met China, reisde Trump’s minister van Buitenlandse Zaken Tillerson door Latijns-Amerika om te waarschuwen voor zogezegd “China’s imperialisme”.. terwijl hij de imperialistische Monroe Doctine – waarmee de VS zichzelf het recht geeft om Latijns-Amerika haar wil op te leggen door middel van coups, invasies, sancties of blokkades – prees. Als de VS zich zorgen maakt om imperialisme in Latijns-Amerika, kan het beginnen met in de spiegel kijken. Nog in mei dit jaar stuurde de Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador, gewoonlijk AMLO genoemd, een brief naar Amerikaans president Biden om het Amerikaanse “interventionisme” in de regio te veroordelen.
China biedt de Latijns-Amerikaanse landen een kans om onder het juk van Amerikaans imperialisme uit te geraken, door minder onafhankelijker te zijn van de VS. Daar China een alternatief biedt, verhoogt het ook de overlevingskansen van linkse, populaire bewegingen in Latijns-Amerika die gewoonlijk Amerikaans interventionisme moe(s)ten vrezen. Voor China zijn de doelen in Latijns-Amerika, net als in Afrika, toegang tot grondstoffen; het is daar heel openlijk over. Daarnaast biedt samenwerking met China voor Latijns-Amerika, net als voor Afrika, een kans om zich op gebied van technologie en infrastructuur te ontwikkelen. 21 landen in Latijns-Amerika en de Caraïben nemen deel aan de BRI. Van China’s buitenlandse investeringen vloeit er meer naar Latijns-Amerika dan naar eender welke ander continent buiten Azië. Daarmee versnelt China het proces naar een multipolaire wereld, wat zowel in het eigenbelang van China als in dat van Latijns-Amerika is. Dat proces richting multipolariteit bevordert bovendien ook Latijns-Amerikaanse integratie.
Latijns-Amerika en de Caraïben zijn nu in de positie om strategische partnerschappen te versterken en te kiezen met landen en regio’s waarmee ze belangen en een agenda delen.
Een nieuwe Koude Oorlog
China is dus na de Sovjet-Unie een nieuwe vijand die moet vallen. En dus grijpt de VS in deze nieuwe Koude Oorlog naar tacktieken uit de vorige.
Sinds 2011 is de VS op die manier bezig aan een nieuwe Koude Oorlog waarbij het opnieuw kijkt naar de containmentpolitiek die het tegen de Sovjet-Unie heeft gebruikt. Daarbij zijn er twee aspecten: militaire omsingeling en economische isolatie.
Ten eerste wil de VS China militair omsingelen. Daartoe versterkt het tal van militaire allianties of richt het nieuwe militaire allianties op, allen met focus op China. Het bouwt ook militaire basissen uit in de regio rond China:
- De NAVO heeft als doel de hegemonie van de VS in Europa te beschermen en integratie van Europa en Rusland te ondermijnen. De VS en de NAVO eisen van de NAVO-lidstaten dat ze hun militair budget verhogen, hoewel het gezamenlijke budget van de NAVO-lidstaten al meer dan 1100 miljard is – en geen enkel land, noch Rusland, noch China, ook maar in de buurt komen. Dit is uiteraard in de eerste plaats vooral tegen Rusland gericht. Toch verklaarde de NAVO in 2022 dat China een van haar belangrijkste prioriteiten zal worden voor de komende decenia.
- Samen met het VK en Australië richtte de VS in 2021 AUKUS op, een militaire alliantie gericht tegen China. Begin 2023 werd beslist dat de VS en het VK Australië zullen voorzien van nucleaire onderzeeërs.
- In 2017 richte de VS samen met Australië, India en Japan opnieuw de QUAD op. Met QUAD voeren de vier landen gezamenlijk militaire oefeningen uit. China ziet de QUAD nu al als een Aziatische NAVO. De regering van Trump verklaarde dat ze van QUAD een Aziatische NAVO wou maken.
- De VS heeft 313 (!) militaire basissen in Oost-Azië. Het heeft militaire basissen en soldaten gestationeerd in Zuid-Korea, Japan, de Amerikaanse kolonie Guam, DAustralië en Singapore. Recent opende de VS ook nieuwe basissen in de Filipijnen, haar voormalige kolonie.
- De VS bewapent verder ook Taiwan, en vanaf 2023 tot 2027 stuurt het jaarlijks 2 miljard aan militaire steun naar het eiland.
De militaire omsingeling van China in beeld: Amerikaanse vlagjes zijn plaatsen waar de VS militaire basissen heeft of militaire operaties houdt.
Gezien dit alles (en gezien ook bovenstaande kaart), lijkt het ons duidelijk: wie is hier de agressor en wie moet hier schrik hebben van wie?
Ten tweede wil de VS China ook economisch isoleren en uitsluiten.
- Het wil zichzelf economisch ‘losmaken’ van China en eist ook van haar trouwe bondgenoten als Europa en Japan om hetzelfde te doen. De VS ergert zich enorm wanneer in Europa Frans president Macron of Duits bondskanselier Scholz daar niet volledig in mee gaan.
- De VS wil China een blokkade op moderne chips en halfgeleiders opleggen in haar tech war tegen China. Het rekent daarbij opnieuw op haar trouwe ‘bondgenoten’. ASML, een Nederlands bedrijf dat machines maakt voor de halfgeleiderindustrie en in die industrie een wereldleider is, mag van de VS niet meer naar China exporteren. Bidens minister van economie was heel duidelijk toen ze stelde dat “de VS met Europa moet samenwerken om de innovatiesnelheid van China te vertragen”. Met andere woorden: de VS eist van Europa dat ze haar helpen stokken in de wielen te steken van China, haar voornaamste concurrent.
Waarom heeft de wereld nood aan een nieuwe wereldorde?
Een nieuwe wereldorde is door de opkomst van China onvermijdelijk. Van geen enkel land of volk kan men verwachten dat het zich vrijwillig neerlegt bij de eisen van de VS, een land met slechts 4% van de wereldbevolking die bovendien met haar hegemonie de belangen van slechts een kleine klasse binnen die 4% dient. Wanneer een land dan dat toch doet, is het enkel omdat het niet sterk genoeg is om zich tegen de VS te verzetten. Het sterk gegroeide en nog steeds gegroeide China is daartoe wel in staat.
Dat China laat bovendien ook andere landen in het Zuiden toe niet langer zomaar akkoord te gaan met alles wat de VS en bij uitbreiding het door de VS-geleide Westen eisen. In een wereld met alternatieven hoeven zij de mogelijke sancties van de VS namelijk veel minder te vrezen. Dat het Zuiden zich niet langer zomaar neerlegt bij de eisen van het Westen, wanneer dit niet in hun eigenbelang is, zien we duidelijk aan de oorlog in Oekraïne. Na de Russische inval in 2022 probeerde de VS, de EU en de NAVO een wereldwijde coalitie op te zetten om Rusland te straffen. Dit was echter een grote mislukking. Zelfs regeringen die de oorlog veroordelen (zoals Argentinië, Brazilië, India en Zuid-Afrika) zijn het niet eens met het unilaterale sanctiebeleid van het Westen en geven de voorkeur aan steun voor onderhandelingen voor een vreedzame oplossing. Het idee om een beweging van niet-gebonden landen nieuw leven in te blazen (geïnspireerd door het initiatief dat werd gelanceerd tijdens de Bandung-conferentie in Indonesië in 1955) wint aan populariteit.
Dat de wereld verandert en een nieuwe wereldorde zich voordoet, zien we ook aan het toenemende belang van multilaterale samenwerkingen zoals BRICS en de SCO. Tot 19 landen hebben recent aangegeven interesse te hebben in toetreden tot BRICS, waaronder onder meer Algerije, Argentinië, Indonesië, Iran, Mexico, Pakistan, Saudi-Arabië en Turkije.
In de veranderende wereld is het niet in het eigenbelang van de landen in het Zuiden om zich nog langer zomaar aan Washington te binden; het is evenzeer niet in hun eigenbelang om zich zomaar aan Beijing te binden. Wel is het in hun eigenbelang om samen te werken met beide ‘polen’, en zo zelf een ‘pool’ te vormen in een multipolaire wereld. We zien deze tendens heel duidelijk in Brazilië, waar Lula bij het begin van zijn presidentschap zowel de VS als China bezocht, en zowel de Russische invasie veroordeelt als het sanctiebeleid en de rol van de VS en de NAVO. We zien multipolariteit ook in India, dat zowel deelneemt aan de militaire organisatie QUAD, geleid door de VS; als lid is van BRICS of SCO, waar ook China deel van uitmaakt.
Terwijl voor de VS China de grootste vijand is, is voor China de grootste vijand niet de VS, maar de Amerikaanse hegemonie en vooral zij die in een veranderende wereld die hegemonie weigeren op te geven. Het multipolaire denken van Brazilië of India is voor China dus een positief fenomeen dat zij aanmoedigen. Wanneer Braziliaans president Lula en Indisch president Modi weigeren kant te kiezen, dreigen zij daarvoor vooral kritiek te krijgen in het Westen. Lula werd zo al beschuldigd van een aanhanger van Poetin te zijn, omwille van zijn kritiek op de NAVO, terwijl hij de invasie van Rusland meermaals heeft veroordeeld.
De contradictie tussen de opkomende multipolariteit onder leiding van China, maar ook Brazilië, India, Indonesië, Mexico, Rusland of Zuid-Afrika, enerzijds; en de tanende unipolariteit en hegemonie van het door de VS-geleide Westen, anderzijds; is de voornaamste contradictie in de wereld van vandaag, en is de reden van de nieuwe Koude Oorlog die de VS is gestart. Deze contradictie, tussen multipolariteit en Amerikaanse hegemonie, zal onze wereld vermoedelijk nog een tijd lang domineren.
Hoe moet het verder met de Koude Oorlog?
De overgang naar multipolariteit is echter niet enkel wenselijk, maar ook onvermijdelijk. Hoe sneller het Westen en vooral de VS zich bij de nieuwe wereldorde neerleggen, hoe sneller de grote polen in de wereld door samenwerking kunnen focussen op de klimaatproblematiek, wat, zoniet, enkel nog veel meer slachtoffers dreigt te maken. Zolang de VS zich niet neerlegt bij multipolariteit, moet de wereld bovendien vrezen voor een oorlog tussen de VS en China. Volgens de Amerikaan Noam Chomsky zou zo’n oorlog “het einde van menselijke ontwikkeling op aarde” betekenen.
Europa kan in die nieuwe Koude Oorlog en het Amerikaans verzet tegen multipolariteit een belangrijke rol spelen, namelijk door zich onafhankelijk van de VS op te stellen. Een onafhankelijk Europa, dat zich niet de les laat spellen door de VS; dat zich niet, zoals de VS wil, volledig loskoppelt van China, maar net met alle polen in de wereld – de VS, China, India, Rusland en anderen – samenwerkt; zo’n Europa ontmoedigt de VS in grote mate om haar Koude Oorlog tegen China verder te zetten. Europa is namelijk, samen met Japan, Amerika’s trouwste bondgenoot (al is vazal doorgaans een correctere term) en een belangrijke bouwsteen in de containmentpolitiek van de VS. De tendens voor een van dee VS onafhankelijk Europa zien we duidelijk terug in Frans president Macron, die zei dat Europa niet blind de VS mag volgen (verwijzend naar China), want dat we dreigen verstrikt te raken in crissisen die niet de onze zijn.
De overgang van een unipolaire naar een multipolaire wereld zal niet alle problemen uit de wereld helpen, maar het is zonder twijfel een progressieve en positieve ontwikkeling en een belangrijke mijlpaal in de emancipatie van het Zuiden en hun (ondertussen bijna 200-jarige) strijd tegen imperialisme.
Bronnen:
https://haitieconomie.com/les-etats-unis-le-plus-gros-depensier-militaire-au-monde/
https://www.sipri.org/databases/milex
https://humanidadenredrevista.files.wordpress.com/2023/01/revista_redh2023_num1_final.pdf
https://www.aspi.org.au/report/critical-technology-tracker
https://gresea.be/Volet-1-La-Chine-ennemi-numero-1-de-Washington
https://thetricontinental.org/wenhua-zongheng/
https://www.nytimes.com/2023/04/24/opinion/hillary-clinton-debt-ceiling-republican-dollar.html
https://invent-the-future.org/2018/10/is-china-the-new-imperialist-force-in-africa/#fn:19
https://www.visualcapitalist.com/cp/chinas-growing-trade-dominance-in-latin-america/
https://thetricontinental.org/dossier-51-china-latin-america-and-multipolarity/
https://geopoliticaleconomy.com/2023/05/04/mexico-amlo-biden-letter-us-intervention/
https://www.politico.eu/article/emmanuel-macron-china-america-pressure-interview/
https://www.politico.com/news/2023/03/08/us-europe-china-00086204
https://www.bbc.com/news/world-australia-64945819
https://edition.cnn.com/2021/06/14/world/meanwhile-in-america-june-15-intl/index.html
https://www.aljazeera.com/news/2022/6/30/nato-names-china-a-strategic-priority-for-the-first-time
https://carnegieendowment.org/2023/02/08/japan-s-new-defense-budget-is-still-not-enough-pub-88981
https://news.antiwar.com/2023/04/03/philippines-announces-locations-of-four-new-us-bases/
https://www.thetimes.co.uk/article/us-plans-new-naval-base-in-australia-to-thwart-chinese-tcphn5t5t
‘Frequently Asked Questions’
Taiwan
Hoewel op de kaart hierboven duidelijk te zien is dat niet China de agressor is, maar wel de VS, wordt in onze media gesteld dat deze Amerikaanse militaire aanwezigheid rond China nodig is omdat China “Taiwan wil veroveren”. Enige context is hier op zijn plaats.
Taiwan, zoals wij het kennen, is een overblijfsel van de Chinese burgeroorlog die woedde na WO II. Daarin streed de Communistische Partij van China (CPC) tegen de Kuomintang (KMT). Hoewel de KMT veel steun kreeg van de VS, won de CPC steeds meer terrein en in 1949 zag de KMT, onder leiding van Chiang Kai-Shek, zich genoodzaakt te vluchten naar het eiland Taiwan. China was tot dan de Republiek China (ROC), geleid door de KMT. Nu de KMT naar Taiwan was gevlucht, riepen Mao Zedong en de CPC de Volksrepubliek China (PRC) uit. Hoewel er nog wel conflicten waren na 1949 en een officiële wapenstilstand nooit werd overeengekomen, eindige de burgeroorlog de facto in 1949. Met de PRC en ROC zijn er sinds 1949 twee regeringen die allebei claimen de rechtmatige regering te zijn van heel China, dus zowel van het vasteland als van het eiland Taiwan. De ROC claimt daarnaast ook de rechtmatige regering te zijn van Mongolië.
Tot 1971 werd de ROC door de Verenigde Naties erkend als de rechtmatige regering van China, en zetelde de ROC dus in de VN. Sinds 1971 is het echter de PRC die door de VN wordt erkend als rechtmatige regering van China. België was het eerste land na de stemming in de VN dat de VN volgde en de PRC in plaats van de ROC ging erkennen. Op dat moment waren er al zo’n 70-tal landen die de PRC erkenden. Na de stemming in de VN volgden nog veel landen en uiteindelijk zou ook de VS volgen in 1979. Vandaag zijn er nog slechts 12 VN-lidstaten, vooral kleinere landen, die de ROC en niet de PRC erkennen.
Hoewel het dus een controversieel statement lijkt, is het ontegensprekelijk zo dat Taiwan een onderdeel van China. Alle VN-lidstaten, inclusief de VN zelf, naast ook China en Taiwan (wat dus eigenlijk de ROC is), erkennen dit. Enige dispuut is welke regering de rechtmatige regering van dat China is.
China zelf accepteert de status quo, waarbij beide partijen stellen dat er slechts één China is, maar waarbij ze op een andere manier dat China interpreteren. China heeft er geen probleem mee dat Taiwan haar eigen systeem heeft, zolang Taiwan geen stappen zet richting onafhankelijkheid. Onder de vorige president van de ROC, Ma Ying-jeou, was dat ook niet het geval. Ma pleitte voor ‘geen hereniging, geen onafhankelijkheid, geen oorlog’; m.a.w. het behoud van de status quo. Onder Ma waren de relaties tussen Taiwan en het vasteland opperbest. In 2015 was er de allereerste ontmoeting tussen de leiders van de ROC en PRC sinds het einde van de Chinese burgeroorlog in 1949, toen Ma en Xi elkaar ontmoetten in Singapore.
Ma is lid van de KMT, die, net als Ma zelf, pleit voor een behoud van de status quo. Naast de KMT heeft Taiwan echter nog een tweede grote partij, de Democratische Progressieve Partij (DPP). De DPP, die sterke banden onderhoudt met de VS, roept wel regelmatig op tot onafhankelijkheid. Taiwanese onafhankelijkheid is voor China een rode lijn. Sinds de DPP in 2016 aan de macht kwam, zijn de banden tussen het vasteland en Taiwan dus opnieuw verslechterd. Provocaties van de VS – zoals het bezoek van voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Pelosi aan Taiwan, het bezoek van ROC-president Tsai aan de VS en, vooral, het bewapenen van Taiwan – zorgen enkel voor olie op het vuur. De VS weet dat het provocaties zijn en het kent ook de rode lijnen van China. Het hoopt daarmee de spanningen tussen Taiwan en het vasteland verder op te drijven.