Artikel geschreven door Isabelle Minnon – intal Congo Decolonize.
De president van de Democratische Republiek Congo, Félix Antoine Tshisekedi, brengt van 24 tot 26 mei een staatsbezoek aan China.
Zijn reis naar China is zijn eerste sinds zijn aantreden in januari 2019. Eerder bracht zijn voorganger, Joseph Kabila, een bezoek in 2014. President Tshisekedi had aanvankelijk gekozen voor bevoorrechte politieke betrekkingen met de Verenigde Staten, maar gezien de dringende realiteit ter plaatse, namelijk de oorlog in het oosten en de behoefte aan industriële productie, reisde hij uiteindelijk naar China. Voor vele waarnemers was het belangrijkste agendapunt de heronderhandeling van het Chinees-Congolese contract van 2008 voor de mijnbouw en de aanleg van openbare infrastructuur in de DRCongo. Wat de Verenigde Staten en de Europese Unie ook mogen denken, de samenwerking tussen beide landen is erdoor versterkt. Drie punten die cruciaal zijn voor de vrede en de soevereine ontwikkeling van de DRCongo werden besproken: de ontwikkeling van de waardeketen voor de productie van batterijen voor elektrische auto’s in de DRCongo, de versterking van het militaire partnerschap en de herbevestiging van het multilateralisme.
Zoals Franz Fanon, de emblematische figuur van het antikolonialisme, ooit zei: “Afrika is een revolver waarvan de trekker in Congo zit”. Een autonoom en geïndustrialiseerd Congo staat dus tegenover de woeste honger van de Verenigde Staten en de landen van de Europese Unie, die vastbesloten zijn de Democratische Republiek Congo, en bij uitbreiding het gehele continent, met alle mogelijke middelen (media, politiek, territoriaal en economisch) te verzwakken.
Overeenkomsten tegen de wil van de westerse regeringen
Tijdens zijn bezoek heeft de Congolese president de Chinese president Xi Jinping ontmoet, evenals de premier van de Raad van State, Li Keqiang, en de voorzitter van het Permanent Comité van het Nationaal Volkscongres, Zhao Leji. De ontvangst van president Tshisekedi op de esplanade van de Grote Hal van het Volk in Peking en de verschillende ontmoetingen die hebben plaatsgevonden, tonen het belang van het bezoek voor beide landen en het wederzijdse respect aan. Veel commentatoren zagen het bezoek van president Tshisekedi aan China vooral als een heronderhandeling van het Chinees-Congolese contract dat in 2008 onder president Joseph Kabila werd ondertekend. Maar het bezoek ging veel verder dan besprekingen over de heronderhandeling van één enkel contract. De samenwerking tussen de DRCongo en China is op vele gebieden versterkt: onderwijs, wetenschappelijk onderzoek, gezondheid, infrastructuur, mijnbouw, landbouw, digitale technologie, milieu, duurzame ontwikkeling, koolwaterstoffen, energie, defensie en veiligheid.
De nadruk die sommigen voorafgaand aan het bezoek legden op de heronderhandelingen over het Chinees-Congolese contract van 2008 weerspiegelt de belangen van de westerse regeringen, die zich vanaf het begin van het contract fel tegen de overeenkomst met de internationale financiële instellingen hebben verzet. Het verzet was fel, omdat de DRCongo onder dreiging van het Internationaal Monetair Fonds (gedomineerd door de Verenigde Staten) zijn schuld niet verlicht zou zien, de aanvankelijk in het contract voorziene investeringen in infrastructuur met 3 miljard dollar moest verminderen, waardoor het onmogelijk werd alle tussen de Congolese en Chinese partijen overeengekomen infrastructuur aan te leggen.
Ontwikkeling van de waardeketen in de DRCongo voor de productie van batterijen voor elektrische auto’s
In een belangrijke ontwikkeling die ingaat tegen de Amerikaanse plannen, hebben de staatshoofden overeenstemming bereikt over een partnerschap voor de exploitatie en lokale verwerking van natuurlijke hulpbronnen om toegevoegde waarde te genereren voor de autonome en duurzame ontwikkeling van de DRCongo. Als ’s werelds grootste producent van kobalt is de Democratische Republiek Congo een reus op het gebied van natuurlijke hulpbronnen, en zij moet erin slagen in haar eigen belang te manoeuvreren om een ontwikkeling tot stand te brengen die haar bevolking ten goede komt. Op het kobaltcongres dat van 9 tot 11 mei in Istanbul (Turkije) werd gehouden, sprak Antoinette Nsamba Kalambayi, minister van Mijnbouw, over de noodzaak om “een waardeketen te ontwikkelen voor de productie van batterijen voor elektrische voertuigen, en deze keten moet worden gecontroleerd vanaf de winning, de verwerking en de fabricage tot en met de assemblage”. Het land heeft zijn aandeel in de kobaltproductie (door het staatsbedrijf Gécamines) verhoogd van 184 ton in 2017 tot 19.907 ton in 2022, wat neerkomt op ongeveer 18% van de totale productie van het land.
Gelet op het feit dat de DRCongo in december 2022 eerst met Zambia en vervolgens met Zambia en de Verenigde Staten een protocol inzake strategische mineralen (d.w.z. kobalt, coltan en lithium) heeft ondertekend, zal het partnerschap met China voor de uitbreiding van de waardeketen in de DRCongo de plannen van de VS doorkruisen, die reeds waren doorkruist door het partnerschap dat aanvankelijk alleen tussen de DRCongo en Zambia was gesloten. Na het uitoefenen van druk werd uiteindelijk gekozen voor een tripartiet partnerschap.
Versterking van het militaire partnerschap om de eerbiediging van de territoriale integriteit van de DRCongo te waarborgen.
Het bezoek van de president werd voorafgegaan door dat van vice-premier en minister van Buitenlandse Zaken Christophe Lutundula, die zijn Chinese ambtgenoot, minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang, op 17 maart 2023 al in de DRCongo had ontmoet. Tijdens die ontmoeting in maart 2023 vroeg minister Lutundula om de steun van China tegen de agressie van de M23 en riep hij op tot sancties tegen Rwanda. In juli 2022 verwelkomde hij ook de steun van China in de Veiligheidsraad voor de opheffing van het wapenembargo tegen de DRCongo.
Aan het eind van hun bezoek aan China besloten de staatshoofden de uitwisselingen tussen beide legers te intensiveren en de samenwerking te versterken, met name op het gebied van uitrusting, technologie en de militaire industrie. Terwijl de militaire samenwerking tussen de Verenigde Staten en Rwanda, en de Europese Unie en Rwanda, is geïntensiveerd ondanks de herhaalde eisen van de Congolese bevolking om een einde te maken aan de militaire opbouw van Rwanda, was de overeenkomst tussen de DRCongo en China gericht op een militair partnerschap om de eerbiediging van de territoriale integriteit van de DRCongo te waarborgen.
Herbevestiging van de Zuid-Zuid-samenwerking.
De twee presidenten kenmerkten dit bezoek ook door een versterkte inzet voor de Zuid-Zuidsamenwerking, waarbij zij uiting gaven aan hun vastberadenheid om de gemeenschappelijke belangen van de ontwikkelingslanden te vrijwaren en het echte multilateralisme te steunen, waarmee zij zich verzetten tegen de unipolaire en oorlogszuchtige strategie van de Verenigde Staten. Zij waren tevens verheugd over de oprichting van de Groep Vrienden van het Initiatief voor Mondiale Ontwikkeling (Global development initiative GDI) binnen de Verenigde Naties, waarbij vooral de landen van het Zuiden zich hebben aangesloten (hoewel deze groep voor iedereen openstaat) en waarvan de DRCongo lid is. De Groep Vrienden van de GDI werd in januari 2022 gelanceerd, waarbij de voormalige vice-voorzitter van de Commissie van de Afrikaanse Unie, Erastus Mwencha, verklaarde dat “de GDI van vitaal belang is voor Afrika en zelfs voor de hele wereld, en eraan toevoegde dat samenwerking en dialoog de beste middelen zijn om mondiale problemen op te lossen”.
[1] Gezamenlijke verklaring van China en de DRC over de totstandbrenging van een alomvattend strategisch partnerschap. Beschikbaar op hier.
[2] ” De DRC werd in Turkije op het Cobaltcongres geldig vertegenwoordigd door mevrouw Antoinette Nsamba Kalambayi “, minister van Mijnbouw, 17 mei 2023. hier toegankelijk .
[3] Banque Centrale du Congo, beknopte statistische informatie, N°1/2023, 6 januari 2023.
[4] Memorandum of understanding among the United States of America, the Democratid Republic of the Congo, and the Republic of Zambia concerning support for the development of a value chain in the electric vehicle battery sector. Beschikbaar op hier.