Ter gelegenheid van de parlementsverkiezingen in Venezuela, waar intal aanwezig was als waarnemer, hadden we de kans een interview af te nemen met Marco Teruggi, socioloog en specialist op het gebied van Latijns-Amerika. Hier volgt zijn analyse.
Marco, hoe zie jij de situatie in Venezuela na de parlementsverkiezingen van 6 december 2020?
Om te begrijpen wat er gaande is, moeten we vertrekken van de analyse van wat er in 2014 gebeurde. In dat jaar besloot een groot deel van rechts terug te keren naar een strategie van regeringswisseling via ondemocratische wegen.
Als je kijkt naar de geschiedenis van rechts in Venezuela, waren er drie grote momenten. Een eerste moment, gekenmerkt door deze ondemocratische strategie, met een staatsgreep tegen Chavez in 2002. Een tweede groot moment was de terugkeer naar de democratische weg in 2006, tot de presidentsverkiezingen van 2013, wanneer de rechtse kandidaat Capriles Radonski het opneemt tegen Chavez en vervolgens tegen Maduro. En tenslotte een derde moment, met een terugkeer naar een gewelddadige strategie. Deze ging gepaard met een groot aantal gewelddaden tegen leiders van de revolutie, pogingen tot militaire staatsgrepen en opstanden en gewapende operaties.
2020 zou kunnen worden beschouwd als het jaar van een terugkeer naar de democratische strategie. Dit zou kunnen blijken uit de beslissing van een groot deel van de rechterzijde om af te zien van de weg van de staatsgreep en terug te keren naar een verkiezingsstrategie.
Zo gebeurde het ook. De gematigde rechtse meerderheid die bereid is om naar de verkiezingen te gaan, vertegenwoordigt met een zekere legitimiteit het grootste deel van de oppositie. Zo kon de rechtse sector die op een staatsgreep uit is, geleidelijk aan geïsoleerd worden. Sinds 2019 zet deze laatste ook in op een parallelle regering die in het land zelf onbestaande is, maar internationale steun geniet. Dat gebeurde met Guaido die zichzelf tot nieuwe president had uitgeroepen.
Zodoende is het rechtse blok in zijn strategie voor verandering over twee strekkingen verdeeld. Aan de ene kant zijn er degenen die rekenen op Amerikaanse inmenging (pogingen tot staatsgreep, sancties, economische blokkade) en aan de andere degenen die inzetten op een terugkeer naar de politieke macht via de stembus.
Deze verandering gebeurt geleidelijk aan. Wat is de nieuwe configuratie? Wie heeft zich verkiesbaar gesteld? Eerst komen de Chavistische partijen, en vervolgens het deel van de oppositie dat zich kandidaat stelde voor de verkiezingen en bezig is anderen die verkiezingsdeelname weigeren op een zijspoor te zetten en te marginaliseren.
Het probleem is dat deze laatste minderheidsoppositie nog steeds wordt erkend door de Verenigde Staten en door alle landen die zich conform de strategie van de parallelle regering in Venezuela opstellen. Hierbij denken we onder meer aan de Lima-groep, de Europese Unie, Canada en Israël.
Momenteel is er dus sprake van een groot schaakspel.
Wat is de strategie van de regering? Die bestaat erin het rechtse blok dat de deelname aan de verkiezingen verwerpt te isoleren, zodat de andere rechtse oppositie, die instemt met het electoraal spel, de belangrijkste tegenspeler wordt.
Het probleem is dat deze nieuwe oppositie, bestaande uit oude partijen, nieuwe organisaties, een evangelische sector, een neoliberale sector… kortom een allegaartje, niet zoveel stemmen behaalde. We hebben dus te maken met een strategie op papier, maar die geen steun kreeg van het maatschappelijk middenveld.
Deze nieuwe oppositie is er wel, maar heeft nog heel wat werk voor de boeg om zich te positioneren als een belangrijke centrale speler in Venezuela tegenover het Chavisme.
Bij de laatste verkiezingsronde kon het Chavisme ongeveer 4.300.000 stemmen behouden. Dit is niet niks gezien de uiterst moeilijke economische en politieke situatie in het land.
Haast 2 miljoen stemmen gingen verloren in vergelijking tot de voorgaande presidentsverkiezingen. En ongeveer 1 miljoen stemmen vergeleken met de laatste verkiezingen voor de Nationale Vergadering.
Uiteraard wil het chavisme deze verloren stemmen terugwinnen, maar het staat nog voor een andere uitdaging: hoe zal men de dialoog aangaan met dat andere deel van de samenleving dat historisch gezien niet behoort tot die Chavistische basis?
We stellen vast dat na vijf zware crisisjaren meer dan vier miljoen mensen zich nog altijd vereenzelvigen met het chavisme en dat dit niet zal verdwijnen.
Dit is belangrijk omdat een hele analyse van rechts en van de Verenigde Staten beweert dat chavisme een regering zonder enig politiek draagvlak is en dat die zich alleen staande houdt dankzij een reeks overeenkomsten die leiden tot koopbare loyaliteit. Dat is echter onwaar. De situatie is veel complexer dan dat. Er is een sociale basis voor het chavisme, met een politieke identiteit en structuur, met de Verenigde Socialistische Partij van Venezuela.
De situatie waar we nu voor staan, met de nieuwe vergadering, is die van enerzijds een meerderheid en anderzijds een versplinterde minderheid van voornamelijk rechtse oppositiekrachten. Tegelijkertijd zal een ander deel van de oppositie, dat niet aan de verkiezingen deelnam, zeggen dat het nog steeds het presidentschap waarneemt. Uiteindelijk zal deze oppositie voor twee of drie opties staan.
De eerste is dat zij uiteindelijk verder blijft uiteenvallen. Andere sectoren binnen deze oppositie zouden kunnen denken: “in 2021 zijn er lokale en gouverneursverkiezingen. De beste optie is uiteindelijk om terug de weg van verkiezingen op te gaan, want dat is de enige manier om de strijd voor de macht aan te gaan.”
Tweede optie: een groot deel van deze oppositie verlaat Venezuela en richt een regering “in ballingschap” op. Dit betekent dat zij, afgezien van sociale netwerken, geen enkele nationale verankering zal hebben. Net als Guaido zal deze oppositie niet het minste vermogen hebben om een regering te zijn.
En de andere mogelijkheid is dat die oppositie verdergaat met pogingen tot een staatsgreep, wat tot verschillende resultaten kan leiden. Tot nu toe lukte dat nooit, maar alles zal afhangen van de beslissingen die mogelijk in de Verenigde Staten worden genomen. De kans is groot dat de regering van Biden er een andere tactiek op zal nahouden, en zal afzien van de staatsgreep, die leverde immers onder Trump niets op. Maar het kan ook dat de nieuwe president ervoor kiest verschillende strategieën tegelijk in te zetten: bijvoorbeeld, een terugkeer naar een strategie van dialoog met een deel van de oppositie en de regering; en tegelijkertijd doorgaan met het beramen van een staatsgreep.
De vraag is welke van deze opties voorrang zal krijgen? En de belangrijkste vraag, wat is de urgentie van Venezuela voor de Verenigde Staten?
De vraag is: Wat is de urgentie van Venezuela voor de VS? Ik denk zelf niet dat de urgentie daar ligt.
Er zijn andere prioriteiten en noodsituaties, dus kan het zijn dat ze een strategie uitwerken voor de komende twee tot drie jaar. We zullen dan met een andere context te maken hebben dan presidentsverkiezingen, met een Trump die zou moeten proberen om zich van de stemmen in Florida te verzekeren enz.
We bevinden ons dus in een mogelijke exit van de fase 2014-2020 om een fase in te gaan van confrontatie door democratische verkiezingen waarbij een akkoord met de Verenigde Staten mogelijk is.
Voor Venezuela betekent dit een versoepeling van de blokkade. Men kan inderdaad niet doorgaan met dit soort rampzalig evenwicht waar geen schot in zit, met een economische blokkade. En niemand slaagt er ten slotte in het land te leiden waar hij naartoe wil. Bovendien zijn er grote materiële problemen voor de meerderheid van de maatschappij.
Ik heb een tweede vraag voor je: De Europese Unie verlengde onlangs haar sancties tegen Venezuela. Kun je ons vertellen welke impact deze sancties hebben op het dagelijks leven van de bevolking? En welke mogelijkheden zouden enige verlichting kunnen bieden?
Volgens de Verenigde Staten en de debatten aan de rechterzijde zijn er twee soorten sancties: algemene economische sancties en gepersonaliseerde sancties. Binnen de stromingen die sancties goed of noodzakelijk achten, maken sommige een onderscheid tussen de twee soorten sancties.
Eén feit kan echter onmogelijk worden weerlegd. Men kan het er al dan niet over eens zijn hoe het tot zo’n zware economische crisis is gekomen. Maar het zal zonder meer heel moeilijk zijn, zo niet onmogelijk, om uit een economische crisis te geraken zolang er een blokkade is op de gehele economie van Venezuela (en niet alleen op de leiders). En op alle strategische economische sectoren zoals olie, goud, financiële transacties.
Hieruit blijkt het doel van deze sancties: het is een grote wurging van een nationale economie, waarvan uiteindelijk het gewone volk de enorme gevolgen ondervindt. Het is een criminele en illegale blokkade. In een land als Venezuela waar een enorme hoeveelheid geld binnenkomt via de olie-industrie, die afhankelijk is van de staat. En door het feit dat een groot deel van dat geld geblokkeerd wordt, heeft de staat veel minder middelen om te investeren in openbare diensten. Zo komt het leugenachtige van het argument van de Verenigde Staten aan het licht: ze zeggen dat ze de aankoop van geneesmiddelen niet verbieden, terwijl ze de mogelijkheid blokkeren voor de staat om medicijnen te kopen.
Wat persoonlijke sancties betreft, is dit een manier om zich te mengen in de binnenlandse politiek van Venezuela. Zo besloot een deel van de oppositie dit jaar, toen het debat over de pas gehouden parlementsverkiezingen nog volop aan de gang was, zich kandidaat te stellen voor de verkiezingen. En wat deden de Verenigde Staten en Europa? Persoonlijke sancties opleggen aan de leiders die zich verkiesbaar zouden stellen! Dat was dus een middel om de leiders van de oppositiepartijen onder druk te zetten zodat ze zich geen kandidaat zouden stellen voor de verkiezingen. En zo kunnen de VS en Europa beweren dat er geen democratische verkiezingen zijn omdat een deel van de oppositie niet meedoet.
Maar hoe kan Venezuela dan beter worden? Ten eerste is dat onmogelijk met deze blokkade. Ten tweede is het ook nog onmogelijk onder de dreiging van een staatsgreep en met een parallelle regering.
De Europese Unie heeft sancties opgelegd die minder streng zijn dan die van de Verenigde Staten. Aan het begin van de pandemie zei de EU dat sancties in tijden van pandemie misschien niet het beste middel zijn. Maar wat heeft de EU uiteindelijk gedaan? Ze volgde gedwee het beleid van Verenigde Staten. Ze stelde het uitstel van de verkiezingen als voorwaarde om ze te erkennen. Dit heeft de crisis alleen maar erger gemaakt.
Anderzijds zijn er wel meningsverschillen binnen de EU. Zoals Zapatero, en zelfs Boreel, die niet helemaal op dezelfde lijn zitten als de VS. Duitsland, Frankrijk, Nederland, daarentegen zitten volledig op de lijn van de geopolitiek en de diplomatie van de Verenigde Staten ten aanzien van Venezuela.
Maduro zal niet opstappen op verzoek van de EU en de VS, dat is zeker. We moeten beginnen met de blokkade op te heffen en rond de tafel gaan zitten met de verschillende sectoren van de Venezolaanse samenleving. Niet zoals Donald Trump, die tegen Maduro zei: “Je geeft het op OF … je geeft het op” . Zo kun je niet onderhandelen!