In het zuiden van Chili zijn ernstige racistische incidenten tegen leden van de Mapuche-gemeenschap vastgesteld. Dit alles terwijl de avondklok van kracht was en onder de geduldige blik van de politie die niet tussenbeide kwam. De gebeurtenissen vonden plaats nadat minister van Binnenlandse Zaken Victor Pérez tijdens zijn bezoek aan de regio steun verleende aan anti-mapuchegroepen. De pandemie heeft de levenswijze van de inheemse volkeren in de hele wereld sterk aangetast, waardoor hun ongelijkheden nog groter zijn geworden en de ware drijvende kracht ervan is tot uiting gekomen: de totale vermarkting van het sociale leven.
Sociale crisis en pandemie
De sociale opstand die in oktober in Chili begon, vroeg om een nieuw, rechtvaardig en egalitair maatschappijproject, die essentiële sociale rechten garandeert, zoals het recht op gezondheid, onderwijs, werk en sociale zekerheid. Maar het enige antwoord van de regering op deze eis was sterke politie- en militaire repressie, die heeft geleid tot massale, ernstige en systematische schendingen van de mensenrechten. Dit werd vastgesteld in de vier rapporten die door vier internationale organisaties na hun bezoek ter plaatse (Amnesty, HRW, IACHR, OHCHR) werden opgesteld. [1]
Ondanks de inzet van de regering van president Piñera heeft de regionale vertegenwoordiger voor Zuid-Amerika van het Bureau van de Hoge Commissaris van de VN voor de mensenrechten (OHCHR), Jan Jarab, op 12 maart publiekelijk zijn ongenoegen geuit over het feit dat de Chileense regering de 21 aanbevelingen in het rapport van het hoogste gespecialiseerde orgaan van de VN naast zich neer heeft gelegd. Bovendien worden de mensenrechten nog steeds geschonden en worden de juridische procedures nog steeds geschonden door de politie.
Tijdens deze Covid-19-pandemie is de plicht om het leven en de gezondheid van de Chilenen te beschermen door de regering in ruime mate genegeerd. Midden juni, nam Minister van Volksgezondheid Jaime Mañalich ontslag na een controverse waaruit bleek dat hij, zonder het openlijk te verklaren, een veel hoger aantal Covid-19 sterfgevallen doorgaf dan het laatste officiële bulletin aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Officieel had Chili op dat moment 167.355 infecties en 3.101 sterfgevallen sinds het eerste geval op 3 maart. Maar een Chileense onderzoeksmedia [2]onthulde dat de cijfers die aan de WHO werden gerapporteerd veel hoger waren, bijna 5000 doden.
Er werd een nieuwe minister van Volksgezondheid benoemd: Enrique Paris. Daarna begreep de bevolking dat het moeilijkste nog moest komen. De regering, die wedde op een strategie van collectieve immuniteit, had zich in feite in eerste instantie beperkt tot een gerichte verplichte opsluiting, die slechts enkele gemeenten betrof, terwijl veel gezondheidswerkers er bij haar op aandrongen de maatregel uit te breiden tot de hele regio van Santiago, die 7,5 van de 18 miljoen inwoners van Chili telt. Selectieve opsluiting, fouten in de behandeling, algemene consolidatie en presentatie van informatie over de cijfers, waarbij overledenen werden opgenomen onder de genezen personen omdat ze “niet besmettelijk zijn”. Een methode die in arme wijken totaal inefficiënt is gebleken. Werknemers die geen andere keuze hadden, gingen door met werken, soms nog tot half mei,, en de door de regering beloofde hulp liet op zich wachten. Maar een echte explosie van het aantal gevallen en de heruitgevonden maatschappelijke manifestatie, hebben aangetoond dat het onderliggende probleem nog steeds het economische systeem is. In Chili is er “gezondheid voor de rijken en gezondheid voor de armen”. Deze “breuk” dateert uit de tijd van Pinochet en zijn reeks van neoliberale hervormingen, opgelegd in een land dat gekneveld werd door de repressie.[3]
Sinds oktober 2019 demonstreren Chileense mannen en vrouwen tegen de groeiende ongelijkheid, die verband houdt met het feit dat de overheid niet reageert op de eisen van de burgers op het gebied van gezondheid, onderwijs en economie. [4]In tijden van pandemie gingen de protesten door via sociale netwerken en de ramen van de burgers. Het referendum van 26 april over het opstellen van een nieuwe grondwet om de grondwet daterend uit de tijd van de militaire dictatuur van Augusto Pinochet, te vervangen, werd uitgesteld naar de maand oktober.
Op 19 juli heeft de minister van Volksgezondheid onder de naam Plan “Paso a paso” (Stap voor stap) geprobeerd een nieuwe quarantainestrategie op te leggen om de economie nieuw leven in te blazen, maar zonder voorafgaand overleg met de raad van deskundigen en die evenmin in overeenstemming is met de richtlijnen van de WHO of de VN. Deze strategie werd afgekeurd door de Medische Vereniging en door de meeste wetenschappelijke specialisten, die waarschuwen voor de bedreiging van het recht op leven en gezondheid van de Chilenen. Op die datum bedroeg de incidentie (aandeel) 1.959,2 gevallen per 100.000 inwoners.
Mapuche* politieke gevangenen en hongerstaking
In deze context zijn sinds maandag 4 mei acht Mapuche politieke gevangenen uit de gevangenis van Angol samen met Machi Celestino Cordova – een spirituele autoriteit die in de gevangenis van Temuco wordt vastgehouden – in hongerstaking gegaan om de naleving van IAO-conventie 169 te eisen, waarin in de artikelen 8, 9 en 10 de eerbiediging van de culturele identiteit van inheemse volkeren is vastgelegd, zelfs in een strafrechtelijke situatie waarbij hun leden betrokken zijn, waarbij de voorkeur wordt gegeven aan alternatieve straffen in plaats van gevangenisstraffen. De eisen van de stakers impliceerden echter niet alleen de situatie van de Mapuche-gevangenen, maar riepen ook op tot de vrijlating van de politieke gevangenen van de Oktoberopstand: gevangenen van wie velen minderjarig zijn. Er zij aan herinnerd dat tijdens de demonstraties van de opstand in oktober alleen de Mapuche en de Chileense vlaggen de belangrijkste symbolen waren van de eisen van het volk.
Daarnaast zeggen de honger-stakers dat zij het slachtoffer te zijn van gerechtelijke discriminatie door de Chileense staat. Sindsdien hebben andere Mapuche gevangenen uit de gevangenissen van Lemu en Temuco zich bij de actie aangesloten, waardoor het totaal aantal hongerstakers op 20 komt.
Volgens officiële gegevens werden tussen maart en mei 20% van de gevangenen (13.000) vrijgelaten als gevolg van de aanbevelingen van de WHO in het kader van de pandemie. Maar in een duidelijke daad van discriminatie en in flagrante schending van het beginsel van gelijkheid voor de wet werd toen echter geen van deze maatregelen toegepast op Mapuche politieke gevangenen.
Deze hongerstaking heeft dus een legitieme basis in de internationale mensenrechten, die de Chileense staat heeft ondertekend en geratificeerd.
Een minister als geen ander
Op 28 juli heeft president Piñera zijn vijfde kabinetswissel doorgevoerd tijdens zijn ambtstermijn. De meest ingrijpende verandering is de komst van Víctor Pérez bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Nationale Veiligheid, ter vervanging van Gonzalo Blummel.
Enkele minuten na zijn benoeming stonden de sociale netwerken in brand om het verleden van deze voormalige, door dictator Pinochet zelf benoemde burgemeester, aan te klagen. En ook met informatie over de sectaire organisatie die gerund wordt door een naziveteraan in het zuiden van Chili, “Colony of Dignity”[5], een plaats die ook diende als clandestien detentie- en martelcentrum onder de dictatuur van generaal Pinochet.
De vrees van de gealarmeerde sectoren werd snel bevestigd. Op vrijdag 31 juli bezocht de nieuwe minister Temuco, waar hij een ontmoeting had met vertegenwoordigers van de politie en zijn “harde” uitspraken, waarvoor hij bekend stond in de Senaat, opnieuw bevestigde. Verwijzend naar de gemeentehuizen die door leden van de Mapuche-gemeenschap worden bezet, dringt de heer Pérez er bij de burgemeesters op aan om ze “uit te zetten” en beweert hij dat er in Chili “geen politieke gevangenen zijn”. Maar het was geen gemakkelijk bezoek. De Mapuche-gemeenschappen gingen demonstreren bij het Bureau van de Regionale Intendant van Araucania en werden daarbij zwaar onderdrukt door de politie, die hen verhinderde om binnen te gaan.
In de nacht van zaterdag 1 augustus (tijdens de avondklok die was ingesteld in het hele land – als preventieve maatregel tegen de verspreiding van COVID-19 )vielen extreemrechtse groeperingen Mapuche-demonstranten aan in de plaatsen Curacautín, Victoria en Traiguén [6]. De relschoppers waren gewapend en staken voertuigen en vlaggen van het Mapuche-volk in brand. De politie en de militaire autoriteiten hebben deze fascistische groepen laten begaan zonder in te grijpen of arrestaties te verrichten.
De agressieve toespraak van de minister van Binnenlandse Zaken, Victor Pérez, tijdens zijn recente bezoek aan de regio werd versterkt door de verklaringen van een belangrijke zakenman, Andrónico Luksic, die door middel van een tweet het geweld van privémilities rechtvaardigde door te verklaren dat “de burgers de noodzaak om de orde te herstellen in het licht van de geweldsuitbarsting en het onvermogen van de lokale autoriteiten in Araucania ter hand hebben genomen”. Hieruit blijkt dat het fascisme dat ontkiemt onder het individualisme en de sociale ongelijkheid gepromoot door het wereldwijde neoliberalisme zijn masker heeft afgezet [7].
Het Mapuche-volk stelt al decennia lang de wandaden van het kapitalistische model in zijn neoliberale vorm aan de kaak. Niet alleen op materieel vlak, waar de gevolgen van de onteigening van hun land alarmerend zijn, maar ook op spirituele, culturele en politieke gebieden die hun levenswijze ondersteunen en die de koloniale logica van het kapitalisme van oudsher heeft verstikt. Deze aanvallen hebben meerdere transformaties teweeggebracht in het gebied en in de vormen van menselijke banden die daar plaatsvinden, waardoor de lokale bevolking gedwongen wordt de productiecycli te verstoren en het hoofd te bieden aan droogte, plagen, ziekten en andere tegenslagen als gevolg van de uitbreiding van de bosbouw-, energie- en mijnbouwmodellen van de multinationale ondernemingen in de Mapuche-gebieden.
De prioriteit van de Chileense staat is het beschermen van de belangen van het kapitaal en daarom is een groot deel van het conflictgebied gemilitariseerd. Gemeenschappen worden geconfronteerd met systematische invallen, wegversperringen en een reeks van terugkerende pesterijen, waaronder operaties met in scène gezette misdaden om hun leiders in de val te lokken, georganiseerd door de inlichtingendiensten.
De speciale VN-rapporteur voor terrorisme en het democratisch systeem, Ben Emersson, die door de eerste regering van Piñera (2014) naar Chili werd uitgenodigd, heeft een reeks van 32 maatregelen aanbevolen [8] die tot nu toe geen van alle zijn uitgevoerd.
Nee tegen het supremacistische en racistische discours
De sociale eisen die tijdens de opstand van oktober zijn geëxplodeerd, hebben bereikt wat de traditionele partijen in dertig jaar tijd nooit hebben kunnen bereiken: de eenheid van de volkeren van Chili. Kunstenaars, mensenrechtenactivisten, beroepsverenigingen, vakbonden en internationale organisaties hebben de acties van de regering aan de kaak gesteld en verworpen. Zij hebben ook verzocht om het vertrek van de minister van Binnenlandse Zaken en het bezoek van de VN-mensenrechtenrapporteurs.
Bovendien heeft Amnesty International opgeroepen tot het veroordelen van geweld met een racistische inslag in Araucania, waarbij zij heeft verklaard dat “het onder geen enkele omstandigheid aanvaardbaar is”.[10]
Het voor 25 oktober geplande hervormingsproject van de Chileense grondwet is een gelegenheid om vooruitgang te boeken bij de verandering van het politieke regime en het eigendomsstelsel, alsmede bij de erkenning van het land als een plurinationale staat, op voorwaarde dat georganiseerde sectoren van het volk, zoals kunstenaars, werknemers, beroepsverenigingen [9]sociale bewegingen, vrouwen, milieuactivisten, studenten en het Mapuche-volk de constituerende macht op zich nemen en een Soevereine Constituerende Vergadering opdringen.
_________________________
De Mapuche, is de grootste inheemse gemeenschap in Chili, en is geconcentreerd in het zuiden van het land, voornamelijk in de regio Araucanía. Meer informatie https://journals.openedition.org/jsa/10631
[1]https://www.hrw.org/fr/news/2019/11/26/Chili-reformer-les-pratiques-policieres-suite-aux-abus-lors-des-manifestations
http://www.oas.org/en iachr//media_center/PReleases/2019/317.asp
https://www.amnesty.org/en/laatste/nieuws/2019/11/chile-amnistia-pide-reunion-con-pinera/
https://acnudh.org/chile-inform-describe-multiple-violaciones-de-derechos-humanos-y-llama-a-reformas/
[2]https://ciperchile.cl/2020/06/13/minsal-reporta-a-la-oms-una-cifra-de-fallecidos-mas-alta-que-la-informada-a-diario-en-chile/
[3]https://www.solidair.org/chili-wieg-en-graf-van-het-neoliberalisme
[4]https://www.intal.be/chile-violations-des-droits-humains-criminalisation-de-la-contestation-sociale/
[5] https://arte-magazine.arte.tv/collection/12688
[6]https://www.rfi.fr/en/am%C3%A9riques/20200803-le-sud-chili-tombe-conflit-racial-entre-groupuscules-et-indig%A8nes-mapuches
[7]https://www.solidair.org/artikels/verenigde-staten-een-ware-revolte-tegen-racisme-reactie-op-de-moord-op-george-floyd
[8]https://webcache.googleusercontent.com/search? q=cache:DbnNtcSgGF8J:https://w/ww.ohchr.org NL/HRBodies/HRC/RegularSessions/Sessions25/Documenten/A.HRC.25.59.Add.3_AV.doc &cd=1&hl=en&ct=clnk&gl=be
[9]https://resumen.cl/articulos/doscientos-veinticuatro-medicos-y-medicas-carta/
[10]https://amnesty.cl/noticia/declaracion-de-amnistia-internacional-acerca-de-hechos-de-violencia-racista-ocurridos-en-la-araucania/
Vertaald door Celine De Bruyne.